“Ik vind het Jonasverhaal een eyeopener voor mijn omgaan met crisis”. Deze reactie gaf een leerling op het bespreken van het bekende Jonasverhaal. De Onderwijsinspectie vindt dat vmbo-basis-kader klassen beter moeten leren lezen (en schrijven). Maar dat geldt waarschijnlijk ook voor heel veel andere leerlingen. Maar hoe krijg je hen daartoe gemotiveerd? Graag schrijf ik over hoopgevende ervaringen met (Bijbel)verhalen, zeker rond Kerstmis lijkt me dat niet verkeerd.
Jonas en de walvis: nooit opgeven, altijd hoop blijven houden
Het verhaal van Jonas en de walvis (Yunus in de Koran) maakte echter de meeste indruk. Dit verhaal kreeg diepte door leerlingen te laten ontdekken welke ontwikkelingsfasen Jonas heeft doorgemaakt: van oproep om te protesteren tegen onrechtvaardigheid tot vluchtgedrag, tot crisis, tot wedergeboren worden, tot nieuwe levens- en overtuigingskracht ontvangen. Leerlingen wisten hier talloze lessen uit te halen zoals: “Nooit opgeven, want toen Jonas op zijn laagste punt zat gaf hij niet op en kreeg hij zijn kracht weer terug. Daarom moet je als je op een laag punt zit nooit opgeven en altijd hoop blijven houden, zodat je ervoor kan zorgen dat je weer je kracht terugkrijgt”.
Twee leerlingen voelden zich persoonlijk aangesproken door dit verhaal omdat het kan helpen bij een crisis. Zo schreef de een: “Ik vind persoonlijk het Jonasverhaal een ‘eyeopener’. Dit komt omdat ik me in dit verhaal zelf kan vinden. Ik zit zelf namelijk ook soms in een crisis, omdat ik soms iets niet wil doen of wanneer iets tegenzit”. De ander schreef: “Ik vind het Jonas verhaal een belangrijk en inspirerend verhaal dat iedereen kan gebruiken als leidraad in een crisis. Want als je namelijk in een crisis zit, leert het Jonas verhaal ons dat je o.a. je problemen onder ogen moet zien om zo een ‘feniks’-moment te krijgen en uit de crisis te komen. Daarom zal ik in mijn eigen leven het Jonas verhaal altijd in gedachte houden als redding in nood”.
Deze en oneindig veel andere meningen over dit Bijbelverhaal en vele andere verhalen laten zien dat verhalen jonge mensen kunnen aanspreken en motiveren.
Leerling beeldt mysterie van Kerst en Pasen uit.
Beter leren lezen en schrijven door het vertellen van (Bijbel)verhalen
In het kielzog van deze verhalen vielen me vijf krachten op die van doorslaggevend belang zijn voor de ontwikkeling van jonge mensen en dus zeker ook voor hun lees- en schrijfvaardigheid.
Concentratie- en motivatiekracht
Alle kinderen / jongelui luisterden aandachtig naar de verhalen. En als ik hen vroeg om verwerking, reageerden vrijwel alle leerlingen positief. Ze kwamen met mooie tekeningen, samenvattingen of meningen aanzetten, waardoor we in een prachtige flow terechtkwamen.
Cognitieve kracht
Leerlingen konden de verhalen goed onthouden en begrijpen. Blijkbaar fungeert het verhaal als een cognitief sterke ingang om ook de verborgen boodschappen te zien. Meermaals zeiden leerlingen tegen me: “Meneer, als u een verhaal vertelt, onthouden en snappen we alles veel gemakkelijker”.
Morele kracht
De verhalen bleken grote morele kracht te bezitten. Door het meeleven met de personen in het verhaal ontwikkelen de leerlingen inlevingsvermogen, voorwaarde van moraliteit. Ook krijgen de leerlingen boodschappen mee, zonder te moraliseren. Juist door de hoofdpersonen met hun dilemma’s te zien worstelen leren leerlingen zich gezond zelfkritisch op te stellen.
Burgerschapskracht
Vrijwel altijd probeerde ik verbanden te leggen tussen christelijke, islamitische, hindoeïstische en psychologische benaderingen. Door met elkaar hierover te praten leerden wij elkaar steeds te begrijpen. Kortom, cement voor de sámenleving van nu en morgen.
Narratief-biografische kracht
In het verlengde van oude verhalen kon iedereen ook zijn eigen verhalen vertellen of schrijven. Uiteraard kreeg iedere leerling persoonlijk feedback op zijn inbreng. Ieders eigen levensverhaal ontving zo bevestiging, uitbouw en verdieping.
Conclusie: verhalen maken menswording mogelijk
Verhalen kunnen, mits goed verteld en besproken, veel positiefs opleveren voor zowel de cognitieve, de sociaal-emotionele als de creatieve groei van jonge mensen. Deze groei is van doorslaggevend belang voor de lees- en schrijfvaardigheid van leerlingen. Dit alles getuigt van menswording, en is dat niet de aloude boodschap van Kerstmis?
Dr. Bill Banning, theoloog, onderwijspedagoog en sinds kort gepensioneerd docent en identiteitsbegeleider