Afgelope week waar ’t Black Friday. En nie allinnig op Friday maar ze ware d’r heul de maónd november al over aón ’t zijke. Om te beginnen snap ik nie waórom wij in Nederland nie gewoon Nederlands praóte. Laót staón gewoon Brabants in Brabant. Ik weet ók wel dè 'zwarte vrijdag' nie zo sjiek klinkt en negatieve gedaachtes oproept. Mar waórom laóte wij oons ammel die Amerikaónse gewoontes deúr de strot dauwe.
Eigelijk ies ’t bedocht dúr de pliesie in Philadelphia. Omdè ’t zo verrekkes druk waar op de wege naór de stad, vrijdag’s na d’n dankzeggingsdag. D’n dag waarop de meense ’n oogst dankfeest vierde. De stroom volk naór de stad waar zo groot dè alle verkeer in ’t honderd liep. Daórom noemde ze dè zwarte vrijdag.
Enkele jaóre geleje begon dè in de week van dieje zwarte vrijdag mee allerlei aónbiedinge. En dan moeste waachte tot d’n dag zelf om mee alleman te proffetere. Al vroeg ston alleman in de rij veur de deur op mekaóre geplekt om zeker te zen dè ze nie mis viete. Want gé moest mar ies te laót kome. In Amerika hebbe ze bij sommigte winkels van die waachtrije gemaókt diesse bij d’n Efteling ók hebbe. Dranghekkes waór ze deurheen moete slingere om bij d’n ingang te kenne kunne kome.
Mar dees jaór begon de koorts al vanaf d’n urste november. Wekenlang kredde allerlei reclaóme in de buus mee de meest wonderlijke aónbiedinge die nie allinnig op zwarte vrijdag te koop zen, mar heul de leste week van november. Aónbiedinge mee soms wel tot 70% korting. Hoeveul winst maóke die winkeliers dan es ze gin korting geve. Ók mee 70 % korting geven ze ’t nog steeds nie vur niks weg.
Ik waar ’n tedje geleje in zo’n groot koopcentrum mee oons vrouw. We liepe wè te gaópe langs de vitrines van alle winkels van allerlei sjieke merke. Tasse van honderde euro’s die nog nie ins van leer zen. Jurke, jasse en schoen tege prijze die d’n hemel in rijke. Ik snap nie dè ze zich nie kapot schaóme om zukke prijze te vraóge. Mar ’t ergste komt nog. Verleje week waar d’r in ’t nieuws dè sommigte meense goed opgelet han. In de weke veur zwarte vrijdag liepe de prijze van veul producte alleen mar op. Tot wel 20 of 30% aón toe. En dan mar aónbiedinge over de mat strooie waórmee ze diezelfde procente wir korting geve. Onder aón de streep betaólde dus nog steeds hetzelfde en worde besodemietert waór gé bij staót.
Wij zen nie naór de stad gewiest. We hebbe d’r nie aón mee gedaón, mar ik zie ze al lope sjouwe. Mee tasse tot aón d’r kien gelauje truug naór d’n auto. Urst nog efkes veul teveul parkeergeld aftikke en dan op huis aón. Thuis muug op de baank neer ploffe en uitpakke. Zetter mar gelukkig mee. Es gé gijre besodemieter wordt motte d’r veural aón mee blijve doen.
Jan Sprangers