Marie van de Middelhaai geeft zo’n 22 jaar rondleidingen in en rond haar boerderij uit 1650, die anno 1750 een stenen voorgevel met schuiframen kreeg en anno 1890 werd voorzien van een herd (historische huiskamer), een geut (historische keuken) met pomp en kelder, een plee met poepdoos enz. en sindsdien nauwelijks is veranderd. Marie leeft ouderwets: zij slaapt in de bedstee, breit haar eigen sokken en borstrokken, spreekt ‘t Vlijmens dialect, heeft een kabinet vol Vlijmense mutsen en eet ouderwetse (vergeten) groenten uit haar moeshof. De boerderijbiotoop (de omgeving van de boerderij) is nog ouderwets groen. Gemeente Heusden heeft, tot grote verbijstering van Marie, 2 nieuwbouwhuizen gepland vol in het zicht vanuit de historische huiskamer(ramen), waardoor de 19de-eeuwse boerensfeer van Marie haar levend museum voorgoed verloren zal gaan. Marie beschrijft wekelijks haar dagelijkse leven in de nu nog ouderwetse groene boerderijbiotoop. Óóns Marie schrééf in de afgelópen 22 jaoren bè mekare 113 liekes óver ’t aauwverwetse alledaogse eenvoudige tevrejen boerelèèven. Marie pebeert van ieder lieke ’n kort filmke te maoken mi grúún beelden van ’t bóéderijke, van binnen en van búíten, zólang dè nog kan. Ès er die medèèrn húís komen te staon, zullen die-j-’t ùìtzicht van ’t bóéderijke *verinneweren, dan is ’t aauwverwetse, sund zat, vórt vèùrgóéd vèùrbij, krek ès bè kesteeltje Stéénenburg in Kúíjk. Wilde de aauwverwetse filmkes gèère (vèùr de Hàòrstéég: gaare) zíén, dan kande die op Facebook vèènden gewóón onder de naom Marie van de Middelhaai. Déés wèèk prizzeteer ik hier vèùr jullie de tekst van m’n lieke: De Turfvaort, ’n Mooi aauw onderwerp in de wèèk van d’n Ópen Mónementendag.
De spréúk ditte jaor van d’n Ópen Mónementendag is: Gebouw(d) om te blèèven. Nou ge snapt wel dè ik vèèn dè mèèn bóéderijke echt is gebouwd om te blèèven. ‘t Is al van rond 1650 tot nou toe gebléven. Dè is al 375 jaoren, méénsen! Daorvan heb ik 't bekaant 35 jaoren behaauwen! Ik maag lijen dè-j-’t er nog 375 jaoren za blèèven.
Mèèn aauw *knip hi al hil wè meegemàòkt in al d’r jaoren van bestaon. Meschient hi ze nog krek de turfvaort meegemàòkt van Lóòn op Zaand nàòr D’n Bosch, hier aachter dèùr ’t Vlèèmes Vin. Dan kwamen er wel 25 van turfschúíten, platbójems gehieten, aachtemekare hier dèùr ’t Vin hénen. Àòn *’s wirskaanten van dieje turfvaort daor líépen dan 2 stèèrke maanskèèrels per turfplèèt, die mi dikke touwen 'n turfplèèt trokken. Dus opgeteld 25 platbójems vol turf en 50 maanskèèrels op rij, ammel aachtemekare-n-aon nàòr D'n Bosch.
’t Waar schônner om te kèèken ès ze nàòr D’n Bosch toe gééngen in plek van te kèèken ès ze d’r vandaon kwamen, want op de trugweg namen ze dikzat de stront ùìt de secreten van D’n bosch mee nàòr Lóòn op Zaand; konnen ze daor mooi ’t laand mi mesten want op dè klapzaand van Lóòn op Zaand, daor gruuide zonder mest gin klap, war! Hier trouwes ok nie, en wè-t-er gruuit stàò ammel nog dèùr te schíéten ók van d’n *drèùgt en d’n *hets van afgelópen zómer. Mer dèùrgeschóten of nie, mèèregen èèt ik *andiviepetàòzie. Gullie ók smaokelek èèten, war.
De Turfvaort
Op d’n dèèk, op d’n dèèk van ’t Vlèèmes Vin
Kekte rèècht en hil wèèd schôn de polder in
In ’t grèès verlejen van vruuger tij
kwamen hier in de polder véúl bóòten vèùrbij
In de polder, de polder van’t Vlèèmes Vin
nou, daor laag lang gelejen ‘ne turfvaort in
van unnen Héèr van staand
d’n Héèr van Lóòn op Zaand
die wó-t-er handel mi D’n Bosch
óver’t wàòter ès ’t kos
D’n Héèr, d’n Héèr van Lóòn op Zaand
die ha-t-er véúl centen en ók véúl laand
en turf in z’n bezit
Ge wit wel hoe dè gi
Hij wó-g-’t verkóòpen al in de stad
waor gin mééns er turf ha
Ja, hil ’t jaor dan gééng ’t los
dan voeren er bóòten nàòr D’n Bosch
vèèfentwinteg bè mekaar
;n Prachgezicht ech waor
Zunne platbójem hiette in dieje tèèd
ginnen bóòt mer turfplèèt
Volgestaopeld mi turf van heb ik jou
hing er zón plèèt àòn twéè ènden touw
getrokken dèùr twéè man
Braobers zen dè dan
Die sjouwden zó twéèhonderd jaor
’s wirskaanten van de vaort
Trug nàòr húís han de Braobers ’t nie zó zwaor
De plèèten léèg aachter mekaar
Mer soms moesen ze los
Mi de gier van hil D’n Bosch
Die gééng er dan mee nàòr Lóòn op Zaand
Daor hing ’n luchje aon
Mi ‘ne stúíver àòn tol vèùr elke plèèt
wier d’n Héèr van Lóòn toen stinkend rèèk
Mer ’t is al lang gedaon
De plèèten zen vergaon
’t Is vèùrbij, ’t is vèùrbij mi de turfvaort
D’r lig al lang ’n straot
Mer in 2016 waor ‘t spéciaol
D’r is toen ’n plèèt wir van stal gehaold
Ze stàò sééns àòn d’n dèèk
op d’n ùìtkèèk
óver hil de polder van ’t Vin
mi al z’n schôns d’r in
Op de plèèt, op de plèèt, bij ’t Vlèèmes Vin
kekte rèècht en hil wèèd schôn de polder in
In ’t grèès verlejen van vruuger tij
kwamen hier in de polder de plèèten vèùrbij.
Houdoe, war. Marie
Woorden ùìt m’n woordeboek:
aauw knip = oud boerderijtje
’s wirskaanten = weerskanten, beide kanten
andiviepetàòzie = andijviestamppot
drèùgt = droogte
hets = hitte
Reageren? Nassau Dwarsstraat 5, 5251 KJ Vlijmen, 073-5118524, middelhaai@live.nl www.marievandemiddelhaai.nl