Het leven lijkt de jonge en ambitieuze Freek van Noordenne uit Vlijmen toe te lachen. Hij is nu 16 jaar en heeft het voor elkaar gekregen om een top-werkstuk aan te leveren op zijn school: Het gymnasium Beekvliet in Sint-Michielsgestel. Zijn leraar, meneer Peter Burgers, was dusdanig onder de indruk van het zogeheten Profielwerkstuk dat hij adviseerde om het geheel door te sturen naar de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen.
Door Henk Poelakker
Modern populisme
Die organisatie krijgt ieder jaar honderden onderzoeken onder ogen en pikte het werkstuk dat handelt over ‘populisme’ eruit. Zij bekroonde het zelfs met de eervolle Onderwijsprijs 2025. Freek en zijn mede studenten Tom en Lennert onderzochten wat modern populisme inhoudt en hoe zich dat manifesteert in Nederland. Aan de genoemde prijs is een bedrag van € 2.000,- per onderzoeker gekoppeld. Een mooie financiële opsteker voor de drie studenten want daarmee kunnen ze een deel van hun vervolgstudie (het eerste jaar t/m hun propedeuse) betalen. Genoeg redenen voor deze krant om op bezoek te gaan bij Freek.
Waarom dit onderwerp?
In de koele keuken (buiten is het zomersheet) van het fraaie ouderlijk huis in Vlijmen, steekt Freek van wal. “Het woord populisme roept bij velen iets op van rechtse politiek maar ons onderzoek laat weten dat het moderne populisme in alle partijen in meer of mindere mate omarmd wordt. Het onderwerp is actueler dan ooit. Hoe vaak lees je niet over Viktor Urban, de grote man in Hongarije, als hij weer eens dwars ligt bij Europese aangelegenheden. Het lijkt erop dat steeds meer stemgerechtigden geen behoefte hebben aan diepzinnig uitgedragen standpunten maar houden van one-liners. De moderne populist heeft goed nagedacht over hoe hij/zij de boodschap kan overbrengen. Hoe dat ene thema opgepikt gaat worden door de media. In die zin zegt ons onderzoek dat journalistiek en politiek een groot verbond met elkaar hebben.”
Blij met de prachtige onderwijsprijs.
Wat wilde je aan de orde stellen?
Het blijkt dat al te vaak lukraak stempels op uitspraken en vooral op mensen worden gedrukt. “In ons werkstuk komen bijna twintig bekende politici aan het woord: Rob Jetten, Pepijn van Houwelingen, Henri Bontebal, Henk de Vree. Zij allen zien dat moeilijke vraagstukken alleen dan gaan leven als je deze in gewone mensentaal aan de orde stelt. Ook waren we benieuwd welke partijen echt opvallen doordat zij het modern populisme omarmen. Bovenaan staat uiteraard Pim Fortuyn en zijn gedachtegoed. Wat ons opviel: politici ervaren het stempel populisme steeds meer als een compliment en niet, zoals eerder, als een belediging. Ook hebben we onderzocht welke grote rol de social media hebben gekregen in de communicatie tussen populist en de gewone man in de straat.”
Hoe werkt dat populisme?
Kenmerk is dat populisten heel veel beloven, zelfs dat wat bij voorbaat onhaalbaar is. En als de belofte niet uitkomt, dan is er altijd wel een zondebok te vinden. “We zien dat populisten de tegenstellingen tussen meningen benadrukken en uitvergroten. Tevens hanteren zij graag eenvoudig taalgebruik dat prettig leesbaar is ondanks hun vaak academische achtergrond. Uit ons onderzoek blijkt dat populisten met name te vinden zijn aan de flanken van het politieke gebeuren en zeker niet voorbehouden is aan rechtse partijen. Het doel is altijd zoveel mogelijk stemmen te vergaren door zo min mogelijk echte informatie te verstrekken. Voor de gemiddelde kiezer is het daardoor lang niet altijd gemakkelijk of het waar is wat partijen beweren doordat uitspraken vaak niet onderbouwd worden.”
Tot slot
Freek is een initiatiefrijke student die grote interesse heeft in diverse vakgebieden. Hij houdt van muziek en dan vooral soul. Zijn basgitaar bespeelt hij bijna dagelijks. Boeken over maatschappij kritische thema’s, zoals de Max Havelaar van schrijver Multatuli, zijn favoriet. Samen met zijn vriendin ziet hij uit naar een lange zomervakantie. Van diverse kanten heeft hij mooie complimenten gekregen toen bekend werd dat het werkstuk de Onderwijsprijs 2025 kreeg. De jury zei er onder andere over: sterke opzet, indrukwekkend aantal interviews, diepgaande analyse, actueel en complimenten voor de schrijfstijl. Daar mogen Freek en zijn mede-onderzoekers best trots op zijn.