Op 5 mei werd in de gemeente Heusden een nieuwe fietsroute gelanceerd, als onderdeel van het internationale Liberation Route Europe routenetwerk. Dit project is tot stand gekomen op initiatief van de lokale militair historicus Dr. Jack Didden, in samenwerking met Heemkundekring Onsenoort en de gemeente Heusden. Deze prachtige en indrukwekkende fietsroute van 38 km door de gemeente Heusden neemt je mee langs diverse locaties, die een rol hebben gespeeld tijdens WOII, gemarkeerd door 'Vectors of Memory'. De verhalen daarbij zijn digitaal te raadplegen, om het publiek te informeren over de lokale geschiedenis.
Door Irma van Veldhoven-Brok
Opening Schotse Highlanders Fietsroute Heusden
Het was een frisse ochtend, deze 5 mei, maar dat paste perfect bij de verhalen die aan bod zijn gekomen over de bevrijding van de regio, in de koude herfst van 1944. Nadat burgemeester Willemijn van Hees bij het Pijlmonument aan de Steegerf in Drunen haar openingswoord deed -geheel digitaal ondersteund door haar mobiele telefoon, zoals ook de Schotse Highlanders Fietsroute ondersteund wordt- werd de 'Vector of Memory' onthuld. Deze vector is een groot exemplaar van de tien kleinere Vectors of Memory, die de locaties markeren, waar langs de fietsroute de indrukwekkende verhalen verteld worden.
Toespraak door militair historicus Dr. Jack Didden, tijdens de opening (Steegerf Drunen).
Didden refereert in zijn toespraak aan de woorden van Professor Bijsterveld tijdens het symposium 'Brabant Herinnert', waarmee het belang van het doorvertellen van historische verhalen benadrukt wordt: “Geschiedenis verbindt mensen met hun verleden en zodoende met elkaar! Persoonlijke verhalen dienen als bouwstenen van een collectieve herinnering. Dat leidt weer tot een collectieve identiteit!” De nu geopende fietsroute draagt daaraan bij. Adrie Verboord volgde als voorzitter van de Heemkundekring het voorbeeld van Willemijn van Hees met een toespraak vanaf zijn mobiele telefoon, toen ook díe tekst de goede kant op wilde draaien. De bevlogenheid en het enthousiasme spatten ervan af. Het gezelschap fietste na deze happening door naar Giersbergen.
Vertel de verhalen door
Daar werden door Didden drie verhalen verteld, ondersteund door films, over hoe het eraan toeging tijdens de bevrijdingsoperatie door de Schotten op 4 november 1944. Zij moesten de gevaarlijke oversteek maken, over het Drongelens Afwateringskanaal en de omliggende weilanden, om de noordelijker liggende dorpen als Drunen, Nieuwkuijk en Vlijmen te gaan bevrijden. Tot verrassing van de Highlanders bleek de operatie zelf een eitje. Binnen 24 uur was de laatste Duitser verjaagd. Echter de inleidende beschietingen hadden bijna zeventig burgers het leven gekost en een verschrikkelijke verwoesting aangericht.
De Schotse Highlanders Liberation Route Heusden vertelt deze militaire verhalen én die van burgers. De route is gecertificeerd als onderdeel van het internationale 'Liberation Route Europe routenetwerk' en de samenwerking tussen Jack Didden, Nicoline van Hees en Aude Maillard, onderzoekster van Franse origine. De laatste gaf tijdens haar presentatie in Giersbergen een inkijkje in de totstandkoming van het routenetwerk, hier tussen Normandië en Berlijn. Ook in andere delen van Europa wordt er hard gewerkt aan uitbreiding ervan.
De fietsroute in Heusden is één van de drie (binnenkort vier) verbonden routes die het pad volgen van de 51e Highland divisie tijdens de bevrijding van Noord-Brabant. De fietsroutes van 38, 35 en 42 kilometer, ontwikkeld met de gemeente Heusden, Waalwijk, Meierijstad, Boxtel, Sint Michielsgestel, Loon op Zand en militair historicus Jack Didden, informeren je over de lokale geschiedenis door het spoor te volgen van de Schotse soldaten die onze regio bevrijdden in de Tweede Wereldoorlog.
Onthulling 'Vector of Memory' (v.l.n.r. Didden, Verboord en burgemeester van Hees,)aan het Drongelens Kanaal, met rechts het Pijlmonument, dat de Bevrijdingsroute wijst.
Ontstaan van de route
Het was Didden al jaren een doorn in het oog, dat in Midden-Brabant sprake was van 'een witte vlek' als het ging om de Liberation Route. Hij deed al geruime tijd historisch onderzoek naar 'Operation Market Garden' en de bevrijding van Brabant. Twee jaar geleden raakte hij erover in gesprek met Mirjam van Helvoort, projectleider '80 jaar Vrijheid' in de gemeente Heusden. Het idee ontstond om de route zelf te gaan ontwikkelen. Na zich tien jaar ingespannen te hebben voor dit doel, kan hij nu 'Ne contente meens' zijn.
Niet alleen de militaire verhalen van operatie 'Guy Fawkes' worden verteld, maar vooral ook de persoonlijke verhalen van burgers. Één van de verhalen, bij een point of interests, is getiteld 'Een dramatisch voorval in het holst van de nacht': In de vroege avond van zaterdag 4 november steekt de 51e Highland Divisie op verschillende plaatsen het Afwateringskanaal van ’s-Hertogenbosch naar Drongelen over om het gebied ten zuiden van de Bergsche Maas in te nemen. De aanval is een groot succes en al snel steken de eenheden van de tweede golf het kanaal over. Eén daarvan, het 2e bataljon van de Seaforth Highlanders, trekt vanuit het zuiden Drunen binnen. Ze zijn gespannen, want ze hebben zojuist vijf kameraden verloren door een artilleriebeschieting. Dat dit eigen granaten zijn wordt pas later duidelijk.
Vanuit het centrum lopen de mannen de Grotestraat in op zoek naar achtergebleven Duitse militairen. Het centrum is veranderd in één grote ruïne. Overal zijn branden en er hangt rook in de donkere straten. Opeens doemt er in het duister een gedaante op die snel dichterbij komt. Een Schotse soldaat verstijft en roept naar de onbekende. Om te voorkomen dat er op eigen troepen wordt geschoten is er een wachtwoord afgesproken voor de operatie. De aanroep is ‘From Normandy’ en het correcte antwoord luidt ‘To Berlin’. De Schotse infanterist roept de afgesproken woorden, maar de onbekende geeft niet het juiste antwoord. De Schot opent het vuur. De gedaante valt, naast hem klettert een fiets tegen de grond.
Deze en de andere verhalen kunnen na 5 mei digitaal opgehaald worden uit de app 'Liberation Route Europe', of via de website https://www.bezoekdelangstraat.nl/routes
De opmars van de 51e Highland Divisie tijdens de operaties Colin en Guy Fawkes in grote lijnen (kaart uit archief Jack Didden)
Globaal gaat de route, met een prachtig uitzicht tijdens het fietsen, over Giersbergen, door Drunen naar Heusden, over Herpt naar Nieuwkuijk om via Vlijmen weer uit te komen bij de Steegerf. De route kan vanaf ieder punt gestart worden en zowel linksom als rechtsom gefietst worden. Hopelijk werkt het seizoen mee om zoveel mogelijk mensen te kunnen laten genieten van deze prachtige fietsroute.
Het startpunt van de route bij het Nationaal Park Loonse en Drunense Duinen, is te herkennen aan een 'Vector of Memory'. Willemijn van Hees: “Fiets dus die prachtige route, neem de verhalen van toen in je op en bespreek ze, geef ze door en houd zo het verleden levend! Onze dorpen, bijvoorbeeld Drunen en Vlijmen, zijn qua dorpsgezicht na de Tweede Wereldoorlog drastisch veranderd. Leer het verhaal daarachter kennen! Geef het door aan volgende generaties!”
V.l.n.r. Nicoline van Hees, Adrie Verboord, Willemijn van Hees, Mirjam van Helvoort en Jack Didden (Giersbergen).
Succesvolle samenwerking
Tot slot werd een dankwoord uitgesproken aan alle betrokkenen bij het project. Geconcludeerd mag worden, dat in deze samenwerking een mooi project tot stand is gekomen, waarvan door een breed publiek genoten kan worden en de verhalen doorgegeven kunnen worden! Het was op deze Bevrijdingsdag tevens de afsluiting van alle activiteiten in het kader van '80 jaar Vrijheid' in de gemeente Heusden.
Meer info: www.heusden.nl/80jaarvrijheid.