Veteranen zijn alle (oud-)militairen met de Nederlandse nationaliteit die het Koninkrijk dienden in oorlogsomstandigheden. Of daarmee overeenkomende situaties, zoals vredesmissies in internationaal verband.

Door Henk Poelakker

Pijl en boog

Op de foto zien we Jan (1940) met een cadeau dat hij kreeg van een inwoner van Papoea Nieuw-Guinea: een heuse pijl en boog. Hij zette begin 1962 voet aan wal op het eiland dat zijn hart heeft veroverd. Het land behoorde toen koloniaal nog bij Nederland. Indonesië wilde Nieuw-Guinea echter inlijven en dat liet ons land niet toe. Een gewapende strijd begon en samen met duizenden Nederlandse jongens werd Jan als marinier naar het eiland in de Grote Oceaan gestuurd. In augustus 1962 moest Nederland met de staart tussen de benen halsoverkop vertrekken, vooral onder druk van Amerika. Lang niet alles wat ons land daar in de loop der tijden naartoe had gebracht, ging mee terug naar het moederland. Munitie bijvoorbeeld werd in zee gedumpt. Jan vertelt: “Met goedvinden van onze commandant hadden we enkele handgranaten achtergehouden. Tegen de lokale bevolking zeiden we: kom mee, dan gaan we veel vissen voor jullie vangen. Een granaat die op zee explodeerde zorgde voor honderden dode vissen. Voor de mensen daar was het maar opscheppen. Als dank voor die ‘gift’ kreeg ik een originele pijl en boog.” Jan laat nog eens zien dat de boog ook werkelijk de naam draagt van de gever. Hij is na dik zestig jaar nog altijd trots dat hij zich veteraan mag noemen.

Jan draagt bijna niks in dat warme oerwoud. (Foto: Sem)

Jong getrouwd

Toen Jan werd uitgezonden, zou dat voor drie jaar zijn, mits hij getrouwd was. Zijn meisje van toen (zijn huidige vrouw Cor) leek het een mooi avontuur om samen met Jan naar de tropen te gaan. Voor de wet werd er snel even getrouwd en dus kon het jonge paar niet wachten om af te reizen. Maar er kwam een kink in de kabel. De internationale gemeenschap begon commentaar te leveren op het koloniale systeem van Nederland dat meer op onderdrukking dan op vrijheid leek. Uiteindelijk ging Cor niet mee en moest de jonge bruidegom alleen naar Papoea Nieuw-Guinea. Jan: “Ik heb daar als jong broekie veel gezien, veel meegemaakt en veel geleerd. Mijn marinierstijd heeft mede de rest van mijn leven bepaald. Daar heb ik geleerd wat vriendschap betekent, wat kameraadschap inhoudt. In die periode ben ik anders gaan kijken naar de politiek. Want laten we eerlijk zijn: wij als gewone jongens werden op pad gestuurd voor de goede zaak, namelijk het behoud van het land voor Nederland. Toen het politiek te heet werd, trok ons land zich terug zonder enige hulp aan de Papoea’s. Wij hebben die mensen in de steek gelaten terwijl we beloofd hadden dat we hen zouden helpen bij de verdere ontwikkeling van het land.”

Een foto die boekdelen spreekt. (Foto: Sem)

Was je wel eens bang?

”Goeie vraag maar eerlijk: nee. We hebben daar vooral vriendelijke mensen ontmoet die in een prachtig land wonen. Veel meer dan een blote kont en een speer was er niet in het oerwoud. Dat mannen en jongens een peniskoker droegen, vond geen van ons gek. Ieder van ons bejegende de bevolking met respect. Terugkomend op de vraag; we werden als militairen wel bang gemaakt. Voordat je van boord ging om te passagieren, werden de meest nare foto’s getoond van mannen met een geslachtsziekte. Het werd er bij ons ingeramd: ga niet naar plaatsen waar mooie meisjes zijn. Wie dat wel deed, moest zich zorgen maken of ‘zijn ding er na een week nog aan hing’.”

Vrijheid

“Onze missie is mislukt waardoor we de Papoea’s niet de beloofde vrijheid konden geven die we hen zo gunden. In dat verre land heb ik gezien dat de politiek sjoemelt met het begrip vrijheid, dat het woord meer dan eens misbruikt wordt. Voor mij betekent vrijheid dat je zelf keuzes mag maken, dat je kunt doen wat je wilt. Vergeleken met tientallen jaren geleden, ervaar ik ook hier in onze eigen omgeving minder vrijheid. Anno 2025 moeten ’s avonds al op tijd alle deuren op slot worden gedaan. Dat was lang geleden ondenkbaar.”

Agadir

”Wat tijdens mijn diensttijd grote impact op mij heeft gemaakt, is de aardbeving in het Marokkaanse Agadir in 1960. Als mariniers hebben we toen geholpen waar het kon. Als jochie van twintig zie je opeens veel verdriet, pijn en angst. Ook heb ik een keer een vliegtuig op het water zien neerstorten, zoiets vergeet je nooit meer. Maar ook leuke dingen. Zo waren we als mariniers ooit betrokken bij het bezoek van de jonge kroonprinses Beatrix aan New York. Miljoenen papiersnippers dwarrelden in de straten neer als feestelijk onthaal. Bij terugkeer uit de tropen, wilden we allemaal linea recta naar huis. Maar nee, een of andere minister moest ons nog toespreken inclusief een cadeau. We kregen allemaal een pen, blocnote en voetpoeder. Een lachertje omdat we die zaken hadden moeten krijgen toen we aankwamen in het land der Papoea’s.”

Hobby

Jan neemt ons in het maartse zonnetje mee naar zijn vier bijenkasten. “Kijken en bezig zijn tussen deze ijverige diertjes geeft me rust. Van het vroege voorjaar tot de herfst zijn mijn bijen actief en geven ze me jaarlijks prachtige honing.”