Veteranen zijn alle (oud-)militairen met de Nederlandse nationaliteit die het Koninkrijk dienden in oorlogsomstandigheden. Of daarmee overeenkomende situaties, zoals vredesmissies in internationaal verband. Veteraan Peter Waarts (1960) blikt terug op zijn uitzending naar Bosnië.

Door Henk Poelakker

Elshout

Peter woont al 41 jaar, samen met zijn vrouw Ine, in het gezellige Elshout. Samen kregen ze twee zonen, inmiddels 32 en 27. Hij vertelt met overgave over zijn uitzending naar Bosnië in 1993. Op de foto zien we Peter met een blauwe VN-vlag. Een cadeau van zijn manschappen toen hij na zeven maanden terugkeerde naar vrouw en kind.

Dienstplichtigen

Peter had een leidinggevende functie in Bosnië. “Met maar liefst 28 collega chauffeurs (‘mijn jongens’) stonden we klaar voor ziekenhuizen, voedseltransporten enz. Mijn jongens waren vooral dienstplichtigen en een aantal waren in Nederland rijinstructeur. Als geen ander besefte ik dat we 24/7 in een oorlogsgebied werkten, compleet met alle gevaren die dat met zich meebrengt. Voor de jongens was ik als Opvolgend Pelotonscommandant bepaald geen lieverdje. Je maakt geen vrienden als je alcohol verbiedt tijdens de transportweken (twee weken rijden, één week onderhoud en wacht) want in mijn ogen kon ook een enkel glas bier niet samengaan met het rijden op de vrachtwagen. Gelukkig begrepen de jongens mijn opstelling en kreeg ik niet alleen de VN-vlag als cadeau maar ook mooie teksten die op de vlag geschreven staan. Iemand schreef bij mijn afscheid: Jouw taak is nu volbracht…..je hebt ons veilig thuis gebracht.”

De kleine Mick herkent feilloos zijn papa bij thuiskomst. (Privéfoto)

Was het spannend?

“Jazeker was het spannend. Bijna altijd werden we tijdens de transporten van en naar de diverse bevolkingsgroepen beschoten. Er is één moment geweest waarop ik dacht dat we niet meer thuis zouden komen. Bij één van de vele controlepunten, zogeheten checkpoints, werd ons konvooi tegengehouden en hoe ik ook probeerde om door te mogen rijden, mijn overredingskracht bereikte de baas van dat checkpoint niet. Plotseling grist hij een pistool tevoorschijn en zet het op mijn hoofd. Nou, dan word je klein hoor. Dan wordt het opeens heel stil en heel spannend. In seconden schieten beelden van het gezin voorbij, voel je de verantwoordelijkheid voor de chauffeurs als geen ander. Ik wendde mijn gezicht af en dacht: niet in de ogen van die man kijken. Hoelang die dreiging duurde weet ik niet maar gevoelsmatig een eeuwigheid. Gelukkig kwam er een collega van de bedreiger tussen ons die het pistool wegduwde. Dat alles heb ik pas verteld toen ik weer thuis was. Vergeet niet dat wij destijds maar tien minuten per maand (!) met elkaar mochten bellen.”

Een traumatische ervaring dus?

“Dat kun je wel zeggen. Eenmaal terug bij vrouw en kind ga je beseffen hoeveel gevaar je hebt gelopen. Een tijdje na Bosnië ben ik in de burgermaatschappij gaan werken. Werk was er voldoende voor een ervaren chauffeur. Later vond ik mijn uitdaging in de gevangenis in Vught. Tijdens een cursus Wat Te Doen Bij Een Gijzeling, kwam dat moment van het pistool helemaal terug. Het was de aanleiding om hulp te zoeken. Al snel werd de diagnose PTSS gesteld en bezocht ik een psycholoog die ik nog kende vanuit Bosnië. Destijds stond diezelfde man dagelijks klaar voor mijn jongens als we na een gevaarlijke missie weer veilig op ons kamp teruggekeerd waren.”

Een konvooi trekt over een gevaarlijke bergweg. (Privéfoto)

Heb je ook mooie momenten gekend?

“Gelukkig wel. Met onze relatief kleine trucs kwamen we tot diep in de binnenlanden met onze spullen. Prachtige ritten meegemaakt. Hoogtepunt was de post die met grote onregelmatigheid in Bosnië werd bezorgd. Stapels brieven en ontzettend veel kaarten brachten ontspanning en afleiding. Nog altijd ben ik al die trouwe schrijvers dankbaar. In 2023 zijn mijn vrouw en ik terug geweest naar Bosnië, een geweldige ervaring. Mooie gesprekken kunnen voeren met de plaatselijke mensen. Heel goed voor de echte verwerking van het Stress Syndroom.”

Heeft vrijheid een andere landing gekregen?

“Kijk, als je in een oorlogsgebied bent, zie je letterlijk waarom mensen op de vlucht slaan. Voor die mensen is vrijheid opeens heel ver weg. Ook wij als militairen voelden daar geen vrijheid omdat je constant op je hoede moest zijn. Voor mij persoonlijk betekent vrijheid: je mag zijn wie je bent, je hoort erbij zoals jij dat graag wilt. Respect tonen voor elkaar is heel belangrijk, je veilig voelen op straat, op het werk, in de klas. Ik kijk ernaar uit om dat thema straks op scholen aan de orde te stellen want ik word opgeleid tot Veteraan in de Klas. Op mijn werk in de PI in Vught heb ik gezien en gevoeld wat opsluiting voor mensen betekent. Het is vervolgens onbegrijpelijk dat veel gevangenen na hun vrijlating toch weer in de fout gaan. Hecht je dan helemaal niet aan vrijheid?”

Ben je na Bosnië een andere Peter geworden?

“Er was een tijd in mijn leven dat ik geen gevaar kende. Een flierefluiter. Na Bosnië keerde ik terug als een volwassen kerel met een groot verantwoordelijkheidsgevoel. Ine en ik hebben sinds die tijd het levensmotto: ’lekker belangrijk’. Als je zo dichtbij de dood hebt gestaan, besef je dat heel veel zaken in ons veilige Nederland niet meer belangrijk zijn. Terugkijkend ben ik hartstikke trots op mijn 28 jongens die destijds nog zo jong en onervaren waren toen we daar belangrijk en goed werk hebben verzet. Tot op de laatste werkdag heb ik de spanning gevoeld want mijn doel was dat iedereen weer veilig terug mocht keren. En dat is gelukt.” De toekomstplannen van Peter werden hevig verstoord door een ernstig verkeersongeval, nu een jaar geleden. “Het ongeluk leidde tot een afkeuring. Maar ik houd moed ondanks de klachten. In mijn vrije tijd kook ik graag, een geweldig leuke hobby.”