In Heusden wordt dit jaar royaal aandacht besteed aan de Franse periode. Hierbij staan de patriotten en Koning Lodewijk Napoleon in de schijnwerpers.

Door Hans van den Eeden

Dit jaar wordt er in de vesting aan ‘de Franse periode’ veel aandacht besteed. Op woensdagavond 2 april wordt door Jurriaan Paulus van Pauwvliet voor het Nut van het Algemeen een lezing gegeven. Hierbij staan de patriotten en de Bataafse Republiek centraal. Op 9 september verzorgt Stichting Lyra voor de Vereniging Senioren Heusden een presentatie over de reis die Koning Lodewijk Napoleon in 1809 in Brabant en Zeeland heeft gemaakt. Ook krijgt de in Heusden geboren patriot Johannes Conradus de Kock (1756-1794) dit jaar aandacht. Een werkgroep van de stichting De Moriaan en het Gouverneurshuis is druk doende met een studie over deze vrijheidsstrijder. Onlangs reisden Heusdenaren voor verdere verdieping naar Parijs. Zij worden daarbij gevoed door een studie van Heusdenaar Carel Beckeringh en onderzoekswerk van historicus Joost Rosendaal. De resultaten hiervan worden op termijn in Het Gouverneurshuis gepresenteerd. Tonny van de Wiel is volledig in de ban van de vrijheidsstrijder De Kock. Op 24 maart verzorgt zij om 19.30 in Lokaal 23 daar een lezing over.

Vrijheid, gelijkheid en broederschap

“Wie zich verdiept in de komst van de Fransen in 1794 en de betekenis van de patriotten, wordt gedwongen tot nuancering en onderzoek”, is de mening van de Stichting Lyra. “Het was de periode van Stadhouder Willem V, waarbij Brabant werd vernederd en onderdrukt en de vrijheid was verdwenen. In 1795 vluchtte hij vanwege de patriotten naar Engeland. De komst van de Fransen was zeker voor het zuiden een bevrijding in plaats van een bezetting. Het was een heftige, kantelperiode. Iedere tijd, plaats en positie heeft een eigen invalshoek." Het herinnert ook aan de Amerikaanse vrijheidsoorlog van 1776. Gestimuleerd door de Verlichting bracht dit een nieuw denken op gang. De Franse revolutie met als hoogtepunt de bestorming van de Bastille in 1789 was hier het gevolg van. Op basis van de principes ‘Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap’ werd naar idealen voor een nieuwe samenleving gezocht. In 1781 werd het pamflet ‘Aan het volk van Nederland’ verspreid.

Aan het einde van de 18de eeuw was Nederland ingedut. Omdat de patriotten zich hiertegen roerden zorgde dit voor veel onrust. Bekende Brabantse patriotten waren Pieter de Vreede (1750-1837) en Jan van Hooff (1755-1816). Ook de in Heusden geboren Johannes Conradus de Kock (1756-1794) mag aan dit lijstje niet ontbreken. Polarisatie van de patriotten tegen de orangisten was hiervan het gevolg. Uiteindelijk vluchtten duizenden patriotten naar Frankrijk. Het uiteindelijke doel was om Nederland te bevrijden. Met de patriotten voorop werd in 1793 de eerste -mislukte- poging tot bevrijding ondernomen.

Koning van Holland in Heusden

In 1794 kwam in december een tweede poging. Omdat tijdens de kerstdagen de rivieren bevroren waren werd een oversteek over de grote rivieren gemaakt. Voor de Brabanders was de komst van de Fransen een bevrijding. Als vreugde danste men symbolisch om de vrijheidsboom. De Vrijheidsmaagd Marianne was hierbij het vrijheidssymbool. De komst van de patriotten en de Fransen was niet meer te stuiten. In 1798 werd de Staatsregeling voor het Bataafse Volk aangenomen. Dit document met de status van Grondwet is nog verrassend actueel. Een vervolg hierop was de grondwet van Thorbecke in 1848. Een belangrijk onderdeel van de Staatsregeling was dat het katholieke geloof weer openlijk beleden mocht worden. Ook kwam er een regeling voor de teruggave van de ‘in beslag genomen ‘ katholieke kerken. In 1799 kwam Napoleon aan de macht. In 1804 kroonde hij zichzelf tot keizer. In 1806 benoemde hij zijn broer Lodewijk tot eerste Koning van Holland. Tijdens de Brabantse reis van Lodewijk bezocht hij op 23/24 april 1809 Heusden. Hij bracht de nacht door in het logement ‘Het Hof van Holland’, de huidige Open Hof aan de Breestraat. Hij deed zijn best om Nederlands te leren. Overal waar hij kwam introduceerde hij zich met ‘Ieck ben Conijn van Olland’. Omdat Lodewijk Napoleon ‘een te goede koning’ was moest hij in 1810 in opdracht van zijn broer Napoleon het veld ruimen. Belangrijk is om te melden dat hij 5 juni heeft ingesteld tot Nationale Pannenkoekendag. Vanaf het Pannenkoekenhuis heeft men zicht op de Visbank, die ook verwijst naar de Franse periode. Ook ‘De Republiek’, Hoogstraat 4, verwijst er naar. Er valt in Heusden nog veel te ontdekken. Wordt vervolgd,