Marie van de Middelhaai geeft zo’n 23 jaar rondleidingen in en rond haar boerderij uit 1650, die anno 1750 een stenen voorgevel met schuiframen kreeg en anno 1890 werd voorzien van een herd (historische huiskamer), een geut (historische keuken) met pomp en kelder, een plee met poepdoos enz. en sindsdien nauwelijks is veranderd. Marie leeft ouderwets: zij slaapt in de bedstee, breit haar eigen sokken en borstrokken, spreekt ‘t Vlijmens dialect, heeft een kabinet vol Vlijmense mutsen en eet ouderwetse (vergeten) groenten uit haar moeshof.
De boerderijbiotoop (de omgeving van de boerderij) is nog ouderwets groen. Gemeente Heusden heeft, tot grote verbijstering van Marie, 2 nieuwbouwhuizen gepland vol in het zicht vanuit de historische huiskamer(ramen), waardoor de 19de-eeuwse boerensfeer van Marie haar levend museum voorgoed verloren zal gaan. Marie beschrijft wekelijks haar dagelijkse leven in de nu nog ouderwetse groene boerderijbiotoop.
Óóns Marie schrééf in de afgelópen 23 jaoren bè mekare 114 liekes óver ’t aauwverwetse alledaogse eenvoudige tevrejen boerelèèven. Marie pebeert van ieder lieke ’n kort filmke te maoken mi grúún beelden van ’t bóéderijke, van binnen en van búíten, zólang dè nog kan. Ès er die medèèrn húís komen te staon, zullen die-j-’t ùìtzicht van ’t bóéderijke verinneweren, dan is ’t aauwverwetse, sund zat, vórt vèùrgóéd vèùrbij, krek ès bè kesteeltje Stéénenburg in Kúíjk.
Wilde de aauwverwetse filmkes gèère (vèùr de Hàòrstéég: gaare) zíén, dan kande die op Facebook vèènden gewóón onder de naom Marie van de Middelhaai. Déés wèèk prizzeteer ik hier vèùr jullie de tekst van het lieke: Pesjonkelen.
Vleei wèèk mi d’n Halloween hedde ammel kanne griezelen, ik heb déés wèèk ‘n waorgebeurd Vlèèmes griezelverhaol vèùr jullie. ’t Is ‘Pesjonkelen’ gehieten. Gullie zult ‘ew èègen wel afvraogen: Wè is *pesjonkelen? Nou, dè hè te maoken mi Allerzielen, dè’s de 2de november, dan gedéénkte alle zielen, alle gestörven méénsen. Pesjonkelen komt van Portiuncola, dè’s Iteliaons vèùr ‘klèèn stukske’ en gàò óver ’t stukske grond waor d’n hèèlege Franciscus óòt z’n kepelleke bouwde, ge wit wel, d’n dieje van de 4den október, dieredag. Franciscus ha te dóén mi gestörven méénsen die vanwéges d’r zonden in ’t vaogevuur zaten nog (lang) nie nàòr d’n hémel mógen. Om die méénsen te helpen in d’n hémel te kómen, konde gij ’n volle aflaot vèùr ze bè mekare bidden mi 5 Óónze Vaoders, 5 Wéésgegroetjes en 5 Eer àòn de Vaoders. Dan kos dieje zondaor rèècht nàòr d’n hémel. Ge kont gemèènlek mer éèn aflaot op ‘nen dag bè mekare bidden, mer mi Allerzielen, ha Franciscus bè de paus gerégeld, móóde d’r zovéúl bè mekare bidden ès ge mer zin in had. ’t Énege waar, dè ge tussen twee aflaoten bidden in, irst de kerk ùìt moest gaon en dan wir trug kómen om de volgende-n-aflaot bè mekare te bidden. De méénsen déénen dan gaauw ‘ne vóét búíten de kerk*dörpel zetten en draaiden dan mee de kerk wir in. ’t Waar toen ín (de móde) om véúl aflaoten bè mekare te bidden. De jongmannen booien tégen mekare-n-op. Ik heb al 10 zieltjes ’t vaogevuur ùìtgebid! Ikke 12! Daor moete nou ‘es om kómen.
Ik heb jaoren trug ’n lieke gemaokt óver ’n zwaor zonde in Vlèèmen, wàòróver ik van verschaaiene geburen hèùrde en ók nog ‘es *laas in ’n kraantestukske van tóén (1937) mi de titel: ‘Ontstellend familie-drama te Vlijmen. Man tracht zijn vrouw te verbranden’. D’r kan nog aalt vèùr gepesjonkeld worren …
Pesjonkelen
Hedde’t al geheurd
wè-t-er gebeurde, wè-t-er gebeurde?
Hedde’t al geheurd
wè-t-er gebeurde-n-àòn d’n Haaidèèk?
Twidde Paosdag ‘37
‘s mèèrges àòn d’n Haaidèèk
ston-t-er daor ’n húís te braanden,
waar d’r daor ’n lèèk
D’n braand die waar d’r àòngestóken
dèùr d’n aauwe Lóód
Z’n vrouwke ha-t-ie óvergóten
vèùr-t-ie heur daor opslóót
Zelf waar ie nàòr bóven gelópen
in z’n haand ‘ne strop
Toen hong ie àòn d’n hógsten balk
daor z’n èègen op
’t Vrouwke wies er te ontsnappen
’t Hùìske braandde af
De Lóód kwaam aachter de buukeheg op’t kerkhof
in ’n moordenaorsgraf
Ès ge vèùr de zieltjes gàòt pesjonkelen
op d’n dag van Allerzíélen
Gedéénk dan ók d’n aauwe Lóód
en al die óóns ontvíélen
Nou hedde’t geheurd
wè-t-er gebeurde, wè-t-er gebeurde
Nou hedde’t geheurd
wè-t-er gebeurde-n-àòn d’n Haaidèèk.
Woorden ùìt m’n woordeboek:
*pesjonkelen = bidden voor ’n aflaot
*aflaot = kwijtschelding van straf
*dörpel = drempel
*laas = las
Houdoe, war. Marie
Reageren? Nassau Dwarsstraat 5, 5251 KJ Vlijmen, 073-5118524, middelhaai@live.nl www.marievandemiddelhaai.nl